عنوان: نقش عرف در تفسیر قوانین خانواده

مولف: اکرم محمدی ارانی

ویراستار علمی: دکتر فائزه عظیم زاده اردبیلی

ناشر: پردیس خواهران دانشگاه امام صادق(ع) و نشر میزان

نوبت چاپ اول: 1393 

اهمیت عرف و قواعد عرفی در نظام­های حقوقی نیست. تمام نظام‏های حقوقی در محیط عرف شکل می‌گیرد و به مدد اندیشه‌‏ها و نظریه‌های فلسفی و حقوقی، رشد، توسعه و تکامل می‌یابد. نظام فقهی حقوقی اسلام نیز، از این امر برکنار نمانده است. روند سریع تحولات در ساحت زندگی اجتماعی انسان، علاوه بر تغییر عرف­های موجود در اجتماع، مسائل و نیازهای جدیدی ایجاد می­کند. این مسأله یکی از ضرورت‌های تفسیر قوانین است. از ابزارهای مهمی است که در زمینه تفسیر قانون باید مورد توجه قرار گیرد، عرف است. در نظام حقوقی ایران نیز که در بیشتر موارد از فقه امامیه اقتباس شده است، عرف در فرآیند رسیدن به فتوا و وضع قواعد حقوقی اثر به‌سزایی دارد.

از میان رشته‏های حقوق، حقوق خانواده بیش از سایر حوزه‏ها تحت تأثیر عرف و روابط اجتماعی قرار دارد. مواردی مانند تعیین حدود و میزان نفقه و اجرت‏المثل با مراجعه به عرف تعیین می‏شود. با توجه به اهمیت خانواده، ضرورت تفسیر منطقی و عادلانه قوانین در این نهاد مقدس، جایگاه خاصی دارد. باید توجه داشت که استناد به عرف، دارای ضوابط و حدودی ـ از جمله عدم مخالفت با شرع ـ است که باید مورد نظر قرار گیرد.

در صورت تعارض عرف و شرع نیز، با توجه به نقش و جایگاه مصلحت در اداره جامعه اسلامی و در مواردی از طریق فرهنگ‏سازی دینی، می‏توان مسائل روز را تبیین نمود.